(ANS – Roma) – Joseph Zen Ze-kiun (Giuse Trần Nhật Quân) là vị Hồng Y Salêdiêng đầu tiên gốc Châu Á đến từ Hồng Kông, và cũng là vị Hồng Y Salêdiêng đầu tiên được Đức Thánh Cha Bênêđíctô XVI tấn phong vào năm 2006. Ngài là nhân vật nổi tiếng và lỗi lạc của Giáo hội Trung Hoa. Ngài là học trò của vị tôi tớ Chúa Don Carlo Braga, một Salêdiêng ở Trung Quốc, đồng thời là người đấu tranh cho quyền lợi của dân tộc mình.
Joseph Zen Ze-kiun sinh ngày 13 tháng 1 năm 1932 ở Yang King-pang gần Thượng Hải, Trung Quốc. Ngài là con thứ sáu trong số bảy người con, có cha là Vincent Zen và mẹ là Margaret Tseu. Ngài nhớ lại: “Cha mẹ tôi là những người theo đạo Thiên Chúa – cha tôi tha thiết muốn trở thành linh mục, nhưng nhà truyền giáo đã rửa tội cho ông đã thuyết phục ông kết hôn”. Ngài nói thêm: “theo phong tục cổ xưa hay ngay cả ngày nay, Giáo hội Công giáo địa phương có xu hướng không chấp nhận những người thuộc thế hệ đầu tiên theo đạo, lãnh các chức vụ thánh”.
“Khi tôi còn nhỏ, cha tôi đã đưa tôi đến dự năm thánh lễ vào Chúa nhật, hai thánh lễ ở trong giáo xứ và ba thánh lễ ở các nhà thờ khác, nhưng tôi không bao giờ chán. Cha mẹ tôi cũng thuộc tầng lớp tri thức. Thật không may, trong cuộc chiến tranh với Nhật Bản, cha tôi là một kỹ sư đã bị bệnh nặng và mất, nên gia đình tôi mất hết nguồn sinh kế. Trong vài năm, chúng tôi sống trong cảnh cực kỳ thiếu thốn, và mẹ tôi buộc phải bán đi số đồ trang sức ít ỏi của mình để mua bánh mì cho chúng tôi. Cha xứ đã giúp đỡ gia đình chúng tôi và biết ý định của tôi nên cha đã hướng dẫn tôi đến trường các Salêdiêng ở Thượng Hải. Các Salêdiêng đã chào đón tôi và tôi đã gia nhập tập viện ở Hồng Kông. Đó là một năm đẹp trời. Cha giám đốc Carlo Braga, là một người thánh thiện với trái tim nhân hậu.
Trong Tu hội Salêdiêng, vị Hồng Y tương lai đã khấn lần đầu vào ngày 16 tháng 8 năm 1949 và khấn trọn đời vào ngày 16 tháng 8 năm 1955.
Sau đó ngài học ở Ý, tại Khoa Thần học của Đại học Giáo hoàng Salêdiêng ở Turin-Crocetta, rồi ở Roma. Ngài được thụ phong linh mục tại Turin vào ngày 11 tháng 2 năm 1961, ngài hít thở bầu không khí của Công đồng trước khi trở về Hồng Kông vào năm 1964.
Khi trở về, ngài làm giáo viên tại ký túc xá sinh viên Salêdiêng ở Hồng Kông và tại chủng viện giáo phận “Chúa Thánh Thần”. Trong sáu năm, từ 1978 đến 1984, ngài là Bề trên Tỉnh Dòng “Đức Mẹ Phù Hộ Các Giáo Hữu” có trụ sở tại Hồng Kông (CIN). Sau đó, từ năm 1989 đến năm 1996, ngài dạy Triết học và Thần học Bí tích tại nhiều chủng viện ở Trung Quốc, kể cả chủng viện She-shan ở ngoại ô Thượng Hải, nơi tiếp đón các chủng sinh từ các giáo phận thuộc các tỉnh miền đông Trung Quốc.
Vào ngày 13 tháng 9 năm 1996, một năm trước khi Hồng Kông được trao trả cho Trung Quốc, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II đã bổ nhiệm ngài làm Giám mục phụ tá của Giáo phận Hồng Kông, và ngài được tấn phong Giám mục vào ngày 9 tháng 12 năm 1997. Vào ngày 23 tháng 9 năm 2002, sau khi thành công nhờ việc bổ nhiệm, ngài đảm nhận vai trò chăm sóc giáo phận.
Theo sự bổ nhiệm của Đức Thánh Cha, ngài đã tham dự phiên họp đặc biệt Hội Nghị Thượng hội đồng Giám mục Châu Á năm 1998. Tháng 10 năm 2005 tại phiên họp thường lệ lần thứ XI của Thượng Hội đồng Giám mục, ngài đã có một bài phát biểu được hoan nghênh về “Cảm Thức của Giáo Hội và Tự do Tôn giáo”, trong đó ngài hy vọng rằng Nhà nước sẽ nhìn thấy mong muốn “bình thường hóa tình hình” giữa cái gọi là “Giáo hội yêu nước” và “Giáo hội hầm trú”.
Hồng Y Joseph Zen cùng với những người biểu tình cầm biểu ngữ có dòng chữ “Tôn trọng tự do tôn giáo” ngày 11 tháng 7 năm 2012. Ảnh AP/Kin Cheung
Sau khi kết thúc buổi tiếp kiến chung vào thứ tư ngày 22 tháng 2 năm 2006, Đức Thánh Cha Bênêđíctô XVI đã đề cử ngài lên hàng Hồng Y. Ngài bày tỏ: “Việc đề cử này là dấu hiệu của lòng nhân từ và tình thương của Đức Thánh Cha đối với toàn thể Trung Quốc. Và nếu tôi chấp nhận là tôi chấp nhận cho toàn bộ Trung Quốc. Bây giờ tôi đã gần 75 tuổi và đang nghĩ tới việc nghỉ hưu. Bây giờ tôi không biết chuyện gì sẽ xảy ra với mình. Chúng tôi sẽ làm theo mệnh lệnh và vâng lời. Có lẽ Đức Thánh Cha cũng cần một số lời khuyên. Sẽ có rất nhiều việc phải làm ở Trung Quốc.”
Đức Thánh Cha đã tấn phong ngài làm Hồng Y vào ngày 24 tháng 3 năm 2006.
Năm 2008, ngài được Đức Thánh Cha chọn để viết các bài suy niệm Đàng Thánh Giá do Đức Thánh Cha chủ trì tại Đấu trường La Mã vào tối Thứ Sáu Tuần Thánh.
Tại Giáo triều Rôma, ngài phục vụ với tư cách là thành viên của Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, Bộ Truyền giáo cho các Dân tộc. Ngoài ra, ngài là Tổng Thư ký Thượng Hội đồng Giám mục Thường kỳ XI và Tổng Thư ký Thượng Hội đồng Giám mục Đặc biệt Châu Á.
Ngài nói tiếng Anh, tiếng Quan Thoại và tiếng Ý lưu loát (đã học ở Thượng Hải, trong nhà đào luyện Salêdiêng, và sau đó hoàn thiện ở Ý). Đức Hồng Y Zen cũng nổi tiếng với những cuộc đấu tranh cho tự do của Giáo hội và tự do giáo dục, dân chủ và nhân quyền.
Đức Hồng Y Joseph Zen tham gia buổi lễ khởi động nhằm kêu gọi người dân bỏ phiếu trong một cuộc trưng cầu dân ý không chính thức vào ngày 20 tháng 6 năm 2014. Ảnh: REUTERS/Bobby Yip/File Photo
Những người trực tiếp biết ngài cũng ghi nhận sự giản dị và nhân hậu, sự thông cảm và niềm nở của ngài. Nhưng trên hết, ngài dành tình yêu trọn vẹn cho giới trẻ là “tinh thần Salêdiêng”. Ngài hát những bài hát về Don Bosco với tinh thần của một tập sinh và ngài luôn đối xử thân tình, bình đẳng với các anh em salêdiêng, không bao giờ để cho chức vị Giám Mục hay Hồng Y tạo khoảng cách giữa mọi người với ngài.
Năm 2023 ngài được đề cử giải Nobel Hòa bình
(Từ trái sang) Đức Hồng y Joseph Zen, nhà cựu lập pháp đối lập Margaret Ng, học giả Hui Po-keung, và ngôi sao nhạc pop Denise Ho đã bị bắt giữ ngày 5 tháng 11 năm 2022 (Ảnh: Standard)
Chuyển ngữ: Ban Truyền Thông SDB Việt Nam