Nhà văn Aesop của Hy Lạp đã viết một câu truyện ngụ ngôn khá ý nghĩa. Một bữa kia, có một chú ếch gặp một con ốc sên và than thở: “Này anh bạn, tôi có một đôi chân rất khỏe. Chỉ cần nhảy một bước, tôi có thể đi được khá xa. Còn bạn, bạn bò rất chậm, lúc nào cũng ì à ì ạch chẳng đi được đến đâu. Nhưng không hiểu tại sao, bạn có thể trèo lên tận ngọn cây cao, còn tôi vẫn cứ lẹt đẹt mãi ở dưới đất thấp”. Nghe vậy, con ốc sên trả lời: “Lý do rất đơn giản. Bởi vì bạn nhảy bằng sức khỏe nơi đôi chân bạn, còn tôi thì trèo lên cao bằng cái miệng của tôi”. Câu truyện ngụ ngôn lột tả hiện trạng rất thực tế của xã hội ngày hôm nay. Nhiều người khá thành đạt, trèo lên được những vị trí cao trong xã hội không phải bằng tài cán hay nỗ lực của họ, nhưng chỉ bằng cái miệng khéo luồn lách và biết nịnh hót. Họ làm thì ít, nhưng nói thì nhiều. Sự gian manh qua miệng lưỡi vẫn thường xảy ra trong cuộc sống hôm nay.
Tuy nhiên, chúng ta không thể gian dối và đánh lừa nổi Thiên Chúa. Ngài thấu suốt tâm can mỗi người. Dụ ngôn về hai đứa con được sai đi làm vườn nho cho cha mà Giáo hội đọc lên trong phụng vụ hôm nay hàm ngậm sứ điệp này. Chúa muốn chúng ta phải sống trung thực, và lời nói luôn phải đi đôi với hành động.
Gian dối, một căn bệnh trầm kha
Dân gian vẫn thường nói cách mỉa mai: “Thẳng thắn thật thà thành thua thiệt, luồn lẹo lém lỉnh lẹ lên lon”. Trong một xã hội đầy những bon chen và lọc lừa, người ta sẵn sàng gian dối và dẫm đạp lên nhau để sống. Sự gian dối xảy ra ở khắp nơi, ở mọi ngõ ngách, mọi lãnh vực và nó có thể xuất hiện ngay cả trong những cơ cấu tổ chức trần thế của Giáo hội. Ngoài đời, chúng ta thấy tràn lan nạn mua bán bằng cấp giả để tiến thân, hay đút lót để được thăng quan tiến chức. Đây quả là một căn bệnh nan y mà trong bất cứ một xã hội duy vật nào chúng ta cũng thấy nhan nhản. Khi người ta chối từ Thiên Chúa, là ‘Sự thật, là Đường đi và là Sự sống’, thì không có gì mà họ lại không dám làm. Nhà văn Lưu Quang Vũ trong vở kịch ‘Tôi và chúng ta’ đã mỉa mai nói rằng: “Con người đã trải qua 3 thời kỳ, thời kỳ đồ đá, thời kỳ đồ đồng và ngày nay là thời kỳ đồ đểu”. Sự đểu cáng dường như đang lên ngôi, kéo theo biết bao gian dối và lọc lừa.
Đây quả là một thách đố đối với tất cả chúng ta, những môn đệ của Chúa Giêsu. Câu truyện dụ ngôn về hai người con mà Chúa nêu ra hôm nay, nói đến một quy chuẩn quan trọng để giúp ta luôn biết sống trung thực với Chúa, chứ không phải cứ nói một đàng lại đi làm một nẻo. Thiên Chúa không thẩm định giá trị chúng ta theo dáng vẻ bề ngoài, nhưng Ngài thấu tỏ tâm can từng người. Người con thứ ngày đêm quấn quít bên cha với những lời tâng bốc và xua nịnh, chắc chắn không phải là mẫu người mà Thiên Chúa ưa thích. Ngược lại, người con cả cho dầu tỏ ra cọc cằn, lúc đầu từ khước lời của cha nó, nhưng đã hối hận và đi làm theo ý cha. Câu hỏi Chúa nêu ra trong phần kết luận ‘Ai trong hai người con đã thi hành ý muốn của Cha?’, cũng là câu hỏi Chúa nói với mỗi người hôm nay để chúng ta xem xét lại cuộc sống nơi chính mình.
Sự chân thật của cõi lòng
Con người có thể lừa dối nhau rất dễ, nhưng chúng ta không thể nào lừa dối nổi Thiên Chúa là Đấng thấu biết mọi sự. Trong phương pháp giáo dục của Cha Thánh Gioan Bosco, Ngài luôn nhắc nhở các em học sinh: ‘Videt te Deus’, tức là ‘Chúa đang nhìn con’. Chúng ta cần luôn đặt mình trước mặt Chúa, sống trong sự hiện diện của Ngài để đừng bao giờ sống gian dối. Một văn sĩ nọ đã viết: “Một người thợ đập đá chân chất với một tâm hồn trong sáng vẫn đáng quý hơn những vĩ nhân với bao thành đạt, nhưng trong tâm hồn lại chất đầy những tư tưởng độc ác và bẩn thỉu”.
Câu truyện dụ ngôn Chúa nêu ra, trước hết nhằm kết án sự giả dối nơi những biệt phái và các đầu mục Do Thái giáo thời xưa. Có lần, Chúa còn trích dẫn lời của tiên tri Isaia để ám chỉ thái độ giả dối nơi họ: “Dân này thờ kính ta bằng môi miệng, còn lòng chúng lại xa ta”. Trong bài Tin Mừng hôm nay, Chúa nói thẳng vào mặt các Thượng Tế và các kỳ mục trong dân: “Tôi bảo thật các ông, những người thu thuế và những cô gái điếm vào nước Thiên Chúa trước các ông” (c.31).
Khi suy niệm về dụ ngôn người Samaritanô nhân hâu, Đức Cha Bùi Tuần đã viết những dòng chia sẻ như sau: “Sau khi đọc đoạn phúc âm này, tôi cảm thấy rất xấu hổ, xấu hổ cho chính bản thân và xấu hổ cho cả Giáo hội. Để nêu ra một mẫu gương đức ái, Chúa không chọn một linh mục này hay một tu sĩ nọ, nhưng Chúa lại nêu bật mẫu gương của một người Samari, tức là một người ngoại giáo” (trích trong tập sách ‘Nói với chính mình’). Qủa đúng như thế. Nhiều khi chúng ta ăn nói rất giỏi, giảng dạy rất hay, chiêu mộ người khác theo đạo rất hiệu quả, nhưng có thể cuộc sống đạo của chúng ta cũng giống hệt những người biệt phái xưa kia, ‘Họ bó những gánh nặng để chất lên vai người ta, còn họ thì không buồn đụng ngón tay vào’ (Mt 23,4). Giữa lời nói và hành động của chúng ta, có khi là cả một khoảng cách xa vời vợi.
Tại một tu viện nọ, có một đan sĩ trẻ bị Bề Trên khiển trách vì có vài lần, người ta thấy vị tu sĩ này đứng tiếp chuyện những cô gái đẹp. Khi bị chất vấn, vị tu sĩ thánh thiện đó trả lời như sau: “Thưa Bề trên, theo con nghĩ, một tu sĩ đứng nói chuyện với những cô gái đẹp mà tâm hồn vẫn nghĩ về Chúa, còn tốt hơn là một tu sĩ vào nhà thờ để nói chuyện với Chúa, mà tâm hồn lại mơ tưởng đến những cô gái đẹp”. Nhà văn Bernerd Shaw cũng nói một câu tương tự: “Tâm hồn con người cũng giống như một cái cối xay. Bỏ vào đó thóc tốt, nó sẽ cho ra gạo ngon. Bỏ vào đó sỏi đá, nó sẽ chỉ cho ra cát sạn”. Chúa thấu rõ tâm hồn mỗi người và chắc chắn chúng ta không thể nào đánh lừa được Ngài.
Kết luận
Có lần ông Mahatma Gandhi vạch cái sẹo nơi bàn tay của mình cho các bạn trẻ thấy. Ông kể lại rằng lúc còn nhỏ, có lần ông đã nói dối mẹ để trốn học đi chơi. Bà mẹ khi biết ông nói dối, đã rất buồn và bỏ ăn. Bà còn nói thẳng với đứa con: “Thà mẹ thấy con ra đường bị xe cán chết, còn hơn thấy con nói dối”. Qúa xấu hổ, ông lấy một cục than hồng trong bếp nắm chặt vào bàn tay và đến xin lỗi mẹ. Ông hứa: “Con thề từ nay sẽ không bao giờ nói dối mẹ nữa”. Vết sẹo trong lòng bàn tay gợi nhắc lại lỗi lầm ngày xưa cũng như lời mà ông đã hứa với mẹ. Nhờ sống thẳng thắn và trung thực, ông đã trở thành một lãnh tụ vĩ đại của người dân Ấn Độ. Lời Chúa hôm nay mời gọi chúng ta đừng bao giờ dối gian, nói một đàng nhưng lại làm một nẻo. Người ta vẫn thường nói rằng, con đường dài nhất trong cuộc sống không phải là con đường từ nam đến bắc, hoặc từ đông sang tây, nhưng chính là con đường từ cái miệng đến đôi tay. Xin Chúa giúp chúng ta biết rút ngắn con đường này lại bằng những việc làm cụ thể mỗi ngày.
Lm. GB Trần Văn Hào, SDB