Ngày 9 tháng Năm 2019, Toà Thánh đã công bố Tự sắc mới của Đức Thánh Cha Phanxicô với nhan đề “Vos estis lux mundi” (Các con là ánh sáng thế gian), được Đức Thánh Cha ký ngày 7 tháng Năm trước đó. Tự sắc này thiết lập những quy định nhằm giải quyết nạn giáo sĩ tu sĩ lạm dụng tình dục trẻ vị thành niên trong Giáo hội, cũng như nạn bạo hành, lạm dụng các nữ tu…
Tự sắc có hiệu lực trong toàn Giáo hội từ ngày 1 tháng Sáu 2019 với thời gian thử nghiệm 3 năm.
Sau đây là nội dung tổng quát của Tự sắc:
Dẫn nhập
“Vos estis lux mundi” (Các con là ánh sáng thế gian)… Đức Giêsu Kitô Chúa chúng ta kêu gọi mỗi tín hữu hãy trở nên tấm gương sáng ngời về nhân đức, sự liêm chính và thánh thiện”. Lời trích trên đây từ Phúc âm theo thánh Mát-thêu được dùng làm nhan đề và những lời mở đầu cho Tự sắc mới của Đức Thánh Cha Phanxicô nói về cuộc chiến chống lại nạn giáo sĩ và tu sĩ lạm dụng tình dục, cũng như về những hành động hoặc sự bỏ qua của các Giám mục và các Bề trên dòng nhằm can thiệp vào hoặc tránh né những cuộc điều tra về các vụ lạm dụng. Đức Thánh Cha nhắc nhở rằng “tội lạm dụng tình dục xúc phạm đến Chúa chúng ta, gây ra những thiệt hại về thể lý, tâm lý và tinh thần cho các nạn nhân và làm tổn thương cộng đồng các tín hữu”. Ngài đề cập đến trách nhiệm đặc biệt của những Người kế vị các Tông Đồ trong việc ngăn chặn các tội ác này. Tự sắc mới của Đức Thánh Cha là một thành quả nữa của Hội nghị Bảo vệ Trẻ vị thành niên tổ chức tại Vatican hồi tháng Hai vừa qua. Tự sắc ấn định các quy tắc mới để chống lại những lạm dụng tình dục và để bảo đảm rằng các Giám mục và các Bề trên dòng phải chịu trách nhiệm về hành động của mình. Tự sắc thiết lập các quy luật phổ quát, được áp dụng cho toàn thể Giáo hội Công giáo.
Mỗi giáo phận có một “Văn phòng” để tiếp nhận những lời trình báo
Một điều mới được Tự sắc quy định là tất cả các Giáo phận trên thế giới, từ nay cho đến tháng Sáu năm 2020 phải thiết lập “một hoặc nhiều văn phòng công khai, cố định và dễ tiếp xúc” để tiếp nhận các trình báo liên quan đến những vụ lạm dụng tình dục của giáo sĩ và tu sĩ, việc sử dụng các tài liệu khiêu dâm trẻ em và che đậy các vụ lạm dụng. Tự sắc không xác định các “văn phòng” này như thế nào, nhưng để cho các Giáo phận tuỳ nghi thực hiện, có thể khác nhau tùy theo các nền văn hóa và hoàn cảnh địa phương. Tự sắc muốn rằng bất kỳ ai bị lạm dụng cũng có thể đến với Giáo hội địa phương và biết chắc mình sẽ được đón nhận, được bảo vệ chống lại những hành động trả thù và những lời tố giác của họ sẽ được cứu xét hết sức nghiêm túc.
Nghĩa vụ phải trình báo
Một điều mới khác nói đến nghĩa vụ của tất cả các giáo sĩ và tu sĩ nam nữ, đó là phải “trình báo ngay” mọi cáo buộc lạm dụng mà họ biết được, cũng như những bỏ qua và che đậy khi xử lý những vụ lạm dụng. Mặc dù nghĩa vụ này trước đây thuộc lương tâm cá nhân, nhưng từ nay trở thành một luật buộc quy định chung cho toàn Giáo hội. Nghĩa vụ này chỉ buộc các giáo sĩ và tu sĩ, nhưng giáo dân nào cũng có thể và được khuyến khích trình báo những vụ bạo hành và lạm dụng cho cơ quan Giáo hội có thẩm quyền.
Không chỉ những vụ lạm dụng trẻ em
Tự sắc không chỉ nói đến những vụ bạo hành và lạm dụng trẻ em và những người lớn dễ bị tổn thương, mà còn đề cập đến những vụ lạm dụng tình dục và bạo hành do sự lạm dụng quyền bính, cả những vụ giáo sĩ bạo hành nữ tu, cũng như những vụ lạm dụng các chủng sinh hoặc tập sinh.
Xử lý những vụ che đậy
Một trong những yếu tố quan trọng nhất là xác định điều gọi là hành động che đậy, như một loại hành động đặc thù. Che đậy được định nghĩa là “hành động hoặc không hành động nhằm can thiệp vào hoặc tránh né những cuộc điều tra dân sự hoặc điều tra theo giáo luật, về mặt hành chính hoặc hình luật, đối với một giáo sĩ hay một tu sĩ về các tội lạm dụng tình dục”. Phần này nói về những người nắm giữ những chức vụ có trách nhiệm đặc thù trong Giáo hội, thay vì truy tố những lạm dụng thì lại che giấu, thay vì bảo vệ các nạn nhân thì lại bảo vệ kẻ bị coi là có tội.
Bảo vệ những người dễ bị tổn thương
Vos estis lux mundi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ trẻ vị thành niên (những người dưới 18 tuổi) và những người dễ bị tổn thương. Định nghĩa “người dễ bị tổn thương” được mở rộng, bao gồm “những người yếu ớt, khiếm khuyết về thể lý hay tinh thần, hoặc thiếu tự do cá nhân, do đó họ bị giới hạn, dù chỉ là đôi khi, khả năng hiểu biết hay muốn kháng cự lại những xâm hại”. Về điểm này, Tự sắc mới nhắc lại luật mới ban hành tại Vatican (số 297, ngày 26 tháng Ba 2019).
Tôn trọng luật pháp của các quốc gia
Nghĩa vụ phải báo cho Bản quyền địa phương hoặc Bề trên dòng không làm cản trở, hoặc thay đổi bất kỳ nghĩa vụ buộc phải tố giác nào theo luật pháp của các quốc gia liên hệ. Quả vậy, các quy định trong Tự sắc “được áp dụng không gây thiệt hại cho các quyền và nghĩa vụ được luật pháp quốc gia thiết định tại mỗi nơi, đặc biệt những gì liên quan đến nghĩa vụ trình báo với nhà chức trách dân sự có thẩm quyền”.
Bảo vệ nạn nhân và người tố cáo
Các đoạn nói về việc bảo vệ những người đứng ra tố cáo cũng thật quan trọng. Theo quy định của Tự sắc, không được “làm hại, trả thù hoặc kỳ thị” người tố cáo vì những gì họ tố cáo. Vấn đề các nạn nhân trong quá khứ bị bắt phải im lặng cũng được đề cập đến: Tự sắc quy định “không được bắt buộc ai giữ im lặng liên quan đến nội dung việc tố cáo”. Dĩ nhiên ấn tín tòa giải tội vẫn là điều tuyệt đối và bất khả xâm phạm, và hoàn toàn không bị chi phối bởi Tự sắc này. Tự sắc “Vos estis lux mundi” cũng quy định rằng các nạn nhân và gia đình của họ phải được đối xử xứng với phẩm giá và tôn trọng, đồng thời phải được trợ giúp thích đáng về tinh thần, y tế và tâm lý.
Điều tra các Giám mục
Tự sắc quy định việc điều tra các Giám mục, các Hồng y và các vị Bề trên dòng và tất cả những ai lãnh đạo một Giáo phận hoặc một Giáo hội địa phương, với những trách vụ khác nhau, dù chỉ là tạm thời. Kỷ luật này được áp dụng không chỉ trong trường hợp các vị này bị điều tra vì chính họ lạm dụng tình dục, nhưng cả khi họ bị tố cáo đã “che đậy” hoặc không điều tra những vụ lạm dụng mà họ biết được và có bổn phận phải quan tâm.
Vai trò của vị Trưởng Giáo tỉnh
Có những chỉ dẫn mới trong Tự sắc liên quan đến vai trò của vị Tổng Giám mục Trưởng Giáo tỉnh trong các cuộc điều tra sơ khởi: nếu người bị cáo buộc là một Giám mục, vị Trưởng Giáo tỉnh sẽ được Tòa Thánh ủy thác nhiệm vụ điều tra. Điều này củng cố vai trò truyền thống của ngài trong Giáo hội và cho thấy mong muốn đề cao năng lực của địa phương về việc điều tra các Giám mục. Cứ sau 30 ngày, người được giao nhiệm vụ điều tra phải gửi về Tòa Thánh “một bản tường trình cuộc điều tra” và “phải hoàn tất trong thời hạn 90 ngày” (có thể gia hạn vì những lý do chính đáng). Điều này xác lập những khung thời gian cụ thể và đòi hỏi các cơ quan liên hệ ở Giáo triều phải hành động nhanh chóng.
Sự tham gia của giáo dân
Trưng dẫn khoản giáo luật nhấn mạnh sự đóng góp quan trọng của giáo dân, các điều luật của Tự sắc quy định rằng vị Tổng Giám mục Trưởng Giáo tỉnh, trong khi tiến hành điều tra, có thể huy động sự giúp đỡ của “những người có khả năng” theo “nhu cầu của từng trường hợp, và đặc biệt quan tâm đến sự cộng tác mà các giáo dân có thể đóng góp”. Đức Thánh Cha đã nhiều lần nói rằng những chuyên môn và kỹ năng chuyên ngành của giáo dân là nguồn lực quan trọng đối với Giáo hội. Nay các điều luật quy định rằng các Hội đồng Giám mục và các giáo phận có thể lập danh sách những người có khả năng sẵn sàng cộng tác, nhưng trách nhiệm cuối cùng về các cuộc điều tra vẫn là của vị Tổng Giám mục Trưởng Giáo tỉnh.
Giả định vô tội
Nguyên tắc giả định người đang bị điều tra là vô tội được tái khẳng định. Họ được thông báo về cuộc điều tra nếu có yêu cầu của Bộ có thẩm quyền. Chỉ khi nào vụ tố tụng chính thức được mở thì mới phải thông báo lời cáo buộc. Nếu thấy thích hợp, để bảo đảm tính toàn vẹn của cuộc điều tra hoặc của bằng chứng, thì có thể bỏ qua việc thông báo này trong giai đoạn sơ bộ.
Kết thúc điều tra
Tự sắc không sửa đổi những hình phạt đối với các tội phạm, nhưng thiết lập các thủ tục để tường trình và tiến hành cuộc điều tra sơ bộ. Khi kết thúc điều tra, vị Tổng Giám mục Trưởng Giáo tỉnh (hoặc, trong một số trường hợp, vị Giám mục thâm niên nhất trong giáo tỉnh) gửi kết quả tới Bộ có thẩm quyền tại Vatican và hoàn tất nhiệm vụ của ngài. Sau đó Bộ thẩm quyền tiến hành “theo như luật đã quy định cho trường hợp cụ thể”, dựa trên các khoản giáo luật hiện hành. Căn cứ vào kết quả của cuộc điều tra sơ bộ, Tòa Thánh có thể ngay lập tức áp dụng các biện pháp phòng ngừa và hạn chế đối với người đang bị điều tra.
Dấn thân cụ thể
Với văn kiện pháp lý mới này mà Đức Thánh Cha Phanxicô vừa ban hành, Giáo hội Công giáo đã tiến thêm một bước mới và rõ ràng trong việc ngăn ngừa và chiến đấu chống lạm dụng, nhấn mạnh vào những hành động cụ thể. Như Đức Thánh Cha đã viết ở đầu Tự sắc: “Để những hiện tượng này, dưới mọi hình thức, không bao giờ tái diễn nữa, cần phải không ngừng hoán cải tâm hồn cách sâu xa, minh chứng bằng những hành động cụ thể và hiệu quả, với sự tham gia của mọi người trong Giáo hội”.
(Nguồn: Vatican News)
Chuyển ngữ: Minh Đức