Trong những năm gần đây, tôi nhận thấy việc giáo dục trẻ không còn đơn giản, nếu không nói là “rất phức tạp”. Nhiều phụ huynh đến gặp tôi đều than phiền rằng không thể nào hiểu và theo kịp những đứa con được sinh ra “thời số hóa”. Nhận định này hoàn toàn chính xác, vì nguyên tâm lý tuổi trẻ đã đầy khó khăn, mà ngày nay, lại thêm vào mớ lý sự được mách bảo bởi kiểu suy tư tốc độ ấy, thì quả ít ai theo kịp được họ. Để có thể giúp quý phụ huynh đồng hành với trẻ tuổi này, tôi xin bàn đôi điều về “trái tim nổi loạn”.
Tại sao lại gán ghép cho tuổi teen cái từ “nổi loạn” chẳng hay ho gì thế? Người lớn thì không nổi loạn sao? Thực ra, ai cũng có thể nổi loạn, và tuổi nào cũng có thể nổi loạn. Tuy nhiên, nổi loạn được xem như đặc trưng cho tuổi thiếu niên bởi đặc tính tâm lý lứa tuổi, bởi thiếu kinh nghiệm sống trong khi sức trẻ đang hừng hực vươn lên.
Phụ huynh có con em hay “nổi loạn” thường bối rối vì không biết mình phải xử trí ra sao. Họ suy nghĩ đến mức có thể bị “rối loạn”. Thật ra, các bậc phụ huynh thật không dễ dàng chấp nhận đứa con của mình đang độ tuổi học đường lại “tóc xanh tóc đỏ”, “đi sớm về khuya”, “đi nói dối cha, về nói dối chú” rồi làm những chuyện “chẳng hay ho gì”. Các nhà giáo dục đức tin cũng chẳng thấy dễ dàng hơn. Thật không biết phải dùng ngôn ngữ nào để nói cho các bạn trẻ này về Chúa, về các giá trị đức tin, về cuộc sống, về các vấn đề luân lý… Các phụ huynh “may mắn hơn” có con ngoan hiền, thì chỉ biết thầm cám ơn Trời và thông cảm với người khác.
Thật lòng mà nói, khi chưa hiểu được tâm tính đám trẻ thì khó chấp nhận đặc trưng nổi loạn của chúng; và chúng ta đành chọn giải pháp ‘chịu đựng” vì tình thương và trách nhiệm. Nhưng chịu đựng đến mức độ nào thì đủ? Có nên chăng chúng ta tìm hiểu và chấp nhận hiện trạng ấy để không bị rối loạn? Cần lắm một tâm thế sẵn sàng và thái độ đón nhận nơi các bậc phụ huynh và các nhà giáo dục!
Một linh mục Sa-lê-diêng với kinh nghiệm mục vụ cho sinh viên chia sẻ rằng: đằng sau những sở thích “tào lao” của người trẻ, có một cuộc tìm kiếm âm thầm nhưng nghiêm túc, có khi cả người trẻ cũng không biết là mình đang đi tìm, họ chỉ biết vỡ òa hạnh phúc khi người đồng hành nói cho họ biết cái giá trị lâu nay họ đi tìm. Thật thế, đàng sau những câu hát, như là “Hay là mình cứ bất chấp hết, yêu nhau đi anh”, hay điệp khúc “không phải dạng vừa đâu”, “Lên mái nhà mà bắt con gà”,… mà giới trẻ cứ nghêu ngao suốt ngày còn người lớn thì “cực kỳ dị dứng” ấy, có một câu hỏi thật sự nghiêm túc của người trẻ: Đâu là giá trị của lòng chân thành và tình yêu đích thực mà tôi đang thiếu vắng? Đâu là con người thực tôi phải thể hiện và việc tôi cần làm? Xin đừng trề môi hay lắc đầu trước sự “vớ vẩn” người trẻ, vì nhân vị của họ đang được xây dựng trong thao thức, trong niềm tin, và đời sống của các em bắt đầu từ việc người lớn biết thấu cảm nỗi đói khát sâu xa đằng sau cái vớ vẩn ấy. Tôi đeo khuyên khắp người, tôi nhuộm tóc xanh tóc đỏ để mọi người biết tôi là ai và xin đừng quên tôi!
Từ thực tế trên, chúng ta nói thêm cho nhau nghe về việc đồng hành với bạn trẻ theo phương pháp của Hệ thống Dự phòng mà Thánh Gioan Bosco đã sử dụng. Đó chính là việc bước vào thế giới người trẻ, “yêu thích những gì trẻ thích”, là sự đồng cảm, là việc đồng hành, là biết lắng nghe và tạo sự thân thiện. Tuy nhiên, phương pháp giáo dục của thánh Gioan Bosco không dừng ở mức cảm tính mà đi xa hơn, đó là việc nhà giáo dục phải bắc cho người trẻ một nhịp cầu, từ những giá trị tầm thường nối sang thế giới những giá trị của một nhân vị đích thực. “Cần phải xây cho giới trẻ một nhịp cầu để thấu hiểu những giá trị trổi vượt trên lối sống tục hóa và hành động như những người thông truyền đức tin Ki-tô giáo cho thế giới bên ngoài Giáo Hội”.[1]
Trước tiên, chúng ta cần phải “nhảy vào thế giới của người trẻ” với một sự thấu cảm (empathy). “Việc mục vụ cho người trẻ đòi hỏi nghệ thuật lắng nghe cuộc đời họ, cuộc đời ấy có khi lại được khởi sự bằng một chứng tá Ki-tô hữu gắn liền với chiều sâu cõi lòng người trẻ. Một khi được làm cho sống dậy, tấm lòng ấy luôn ước ao vươn lên. Đồng hành với người trẻ, hiểu biết nhu cầu được đón tiếp và được lắng nghe của họ không chỉ là việc biết cảm thông (sympathy), nhưng đòi hỏi một sự thấu cảm (empathy), sống gần với họ, thâu tóm được cuộc tìm kiếm âm thầm của họ về một giá trị thực và bền vững”.[2]
Đối với những mục tử, nếu họ muốn hiểu người trẻ, họ cần sự thấu cảm này. Đó là thái độ mục vụ phải có để tạo nên những điểm tương đồng, “ở đó người trẻ không hề cảm thấy không gian của mình bị xâm hại, nhưng cũng không bị coi là khác thường. (…) Đó là khoảng không gian mà cuộc tìm kiếm ý nghĩa cuộc đời được người trẻ diễn tả bằng thứ ngôn ngữ mới mẻ và cũng rất khó hiểu. Đó là nơi chúng ta trao cho các em sự đói khát Đấng Siêu Việt với một sự khiêm tốn thâm sâu và với thái độ của người phục vụ”.[3]
Từ những cảm xúc và giá trị nhất thời mà người trẻ đang sống, luôn có những sợi dây nối sẵn với các giá trị trường tồn của việc làm người và của niềm hy vọng liên kết với đức tin. Các bậc phụ huynh và các nhà giáo dục-mục tử cần đến một chút nhạy bén, là khả năng đọc thấy câu hỏi nghiêm túc đằng sau cái cảm xúc nông nổi của người trẻ; cần chỉ ra cho họ biết các giá trị qua lối sống chứng tá đích thực, và biết đặt vào tay người trẻ sợi dây xuyên suốt các giá trị ấy, để họ mạnh dạn bước ra một thế giới khác, lần tìm sau những nỗi trống vắng và những cuộc vui chóng tàn, sau những gì tạm bợ và vu vơ vớ vẫn là một thế giới hết sức thiêng liêng, nỗi khát khao Thiên Chúa và gặp gỡ Ngài qua kinh nghiệm đức tin nơi con người. Và để có được thái độ đó, rất cần sự kiên nhẫn và lắng nghe của người lớn, và không chỉ đơn thuần là việc gặp mặt, nói chuyện, mà trên hết là việc nhảy vào thế giới của người trẻ với lòng thấu cảm để biết chia sẻ nhiều hơn nữa cuộc sống của họ vậy.
Lê An Phong, SDB
______________________________
[1] x. Attard F., Youth ministry in the light of Evangelii Gaudium, 4.
[2] Ibid.
[3] Ibid.