Ngày 24 Tháng 01 Năm 2023
(ANS – Vatican City) – Nhân dịp mừng lễ Thánh Phanxicô Salê, thánh bổn mạng của các nhà báo, Văn Phòng Báo Chí Tòa Thánh đã công bố Sứ điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô về Ngày Truyền thông Thế giới lần thứ 57 (WCDS), trong năm nay sẽ được cử hành tại nhiều quốc gia, vào Ngày 21 Tháng 5 Năm 2023. Chủ đề được Đức Thánh Cha Phanxicô chọn năm nay là “Nói bằng trái tim. ‘Sự thật trong tình yêu’.”
Đây là Sứ điệp của Đức Thánh Cha nhân ngày truyền thông thế giới (GMCS) lần thứ 57:
Anh chị em thân mến,
Sau khi đã suy ngẫm trong những năm qua về các động từ “đi và xem” và “lắng nghe” như những điều kiện để giao tiếp tốt, với Sứ điệp Ngày Thế Giới Truyền Thông Xã Hội lần thứ 57 này, tôi muốn tập trung vào việc “Nói bằng trái tim”. Chính trái tim đã thôi thúc chúng ta đi, để nhìn và để lắng nghe, và chính trái tim đã dẫn chúng ta đến một cách thức giao tiếp cởi mở và chào đón. Một khi chúng ta đã thực hành lắng nghe, vốn đòi hỏi sự chờ đợi và kiên nhẫn, cũng như bỏ qua việc khẳng định quan điểm của mình một cách đầy thành kiến, thì chúng ta có thể bước vào động lực của đối thoại và chia sẻ, vốn chính là động lực của giao tiếp một cách thân mật. Sau khi lắng nghe người khác với con tim trong sạch, chúng ta cũng có thể nói theo sự thật trong tình yêu (x. Eph 4:15). Chúng ta đừng sợ công bố sự thật, ngay cả những lúc điều đó làm chúng ta không thoải mái, hơn là sự công bố thiếu sự thật mà không có bác ái, không có trái tim. Bởi vì “chương trình của người Kitô hữu” – như Đức cố Giáo Hoàng Bênêđictô XVI đã viết – “là ‘một trái tim biết nhìn’”.[1] Một trái tim tiết lộ sự thật về con người chúng ta với nhịp đập của nó và vì lý do này, nên được lắng nghe. Điều này khiến những người nghe tự điều chỉnh theo cùng một độ dài của con sóng, đến mức có thể nghe thấy trong tim mình cả nhịp tim của người kia. Sau đó, phép lạ của cuộc gặp gỡ có thể xảy ra, khiến chúng ta nhìn nhau với lòng trắc ẩn, đón nhận những yếu đuối của nhau với sự tôn trọng thay vì phán xét bằng tin đồn và gieo rắc bất hòa và chia rẽ.
Chúa Giêsu cảnh báo chúng ta rằng xem quả thì biết cây (x. Lc 6:44): “Người lành do lòng chứa điều thiện mà sinh ra điều thiện, còn kẻ dữ do lòng chứa điều ác mà phát ra điều ác; vì trong lòng có đầy, miệng mới nói ra” (c. 45). Đây là lý do tại sao, để thông truyền sự thật với lòng bác ái, cần phải thanh tẩy con tim của mình. Chỉ bằng cách lắng nghe và nói bằng một trái tim trong sáng, chúng ta mới có thể nhìn xa hơn vẻ bề ngoài và vượt qua sự mơ hồ, cả trong lĩnh vực thông tin, không giúp chúng ta nhận thức được trong thế giới phức tạp mà chúng ta đang sống. Lời kêu gọi nói bằng trái tim thách thức triệt để thời đại mà chúng ta đang sống, thời đại rất dễ dẫn đến sự thờ ơ và phẫn nộ, thậm chí đôi khi còn dựa trên cơ sở của thông tin sai lệch làm sai lệch và lợi dụng sự thật.
Sự Giao Tiếp Chân Thành
Giao tiếp một cách chân thành có nghĩa là những người đọc hoặc lắng nghe chúng ta được hướng dẫn chào đón sự tham gia của chúng ta vào niềm vui, nỗi sợ hãi, hy vọng và đau khổ của phụ nữ và nam giới trong thời đại chúng ta. Những người nói theo cách này yêu người kia vì họ quan tâm và bảo vệ quyền tự do của họ mà không vi phạm nó. Chúng ta có thể thấy phong cách này nơi người lữ khách bí ẩn đối thoại với các môn đệ trên đường Emmaus, sau thảm kịch xảy ra tại Golgotha. Chúa Giêsu Phục Sinh nói với họ bằng trái tim, đồng hành với hành trình đau khổ của họ với sự tôn trọng, đề nghị chính mình chứ không áp đặt, âu yếm mở trí họ hiểu ý nghĩa sâu xa của những gì đã xảy ra. Thật vậy, họ có thể vui mừng thốt lên rằng tâm hồn họ bừng cháy khi Người nói chuyện với họ trên đường và giải thích Kinh Thánh cho họ (x. Lc 24:32).
Trong một giai đoạn lịch sử được đánh dấu bởi những phân cực và tương phản – điều đáng tiếc là ngay cả cộng đồng giáo hội cũng không được miễn trừ – cam kết truyền thông “với trái tim và vòng tay rộng mở” không chỉ dành riêng cho những người trong lĩnh vực truyền thông; đó là trách nhiệm của mọi người. Tất cả chúng ta được mời gọi để tìm kiếm và nói lên sự thật và làm như vậy với lòng bác ái. Đặc biệt là các Kitô hữu chúng ta liên tục được khuyến khích giữ miệng lưỡi của mình khỏi điều ác (x. Tv 34:13), bởi vì như Kinh thánh dạy chúng ta, với cùng một lưỡi, chúng ta có thể chúc tụng Chúa và nguyền rủa những người nam nữ được dựng nên giống hình ảnh Thiên Chúa. (x. Gc 3:9). Không một lời xấu xa nào được phát ra từ miệng chúng ta, mà đúng hơn là “chỉ nói những lời có ích cho việc xây dựng, tùy dịp, để đem lại ân sủng cho những người nghe” (Eph 4:29).
Đôi khi những cuộc trò chuyện thân thiện có thể tạo ra sự rạn nứt ngay cả trong những trái tim sắt đá nhất. Chúng tôi cũng có bằng chứng về điều này trong văn học. Tôi đang nghĩ về trang đáng nhớ đó trong Chương 21 của quyển sách The Betrothed, trong đó Lucia nói bằng cả trái tim với Innominato [Kẻ giấu tên] cho đến khi anh ta, bị tước vũ khí và đau khổ bởi một cuộc khủng hoảng nội tâm lành mạnh, đầu hàng trước sức mạnh dịu dàng của tình yêu. Chúng ta trải nghiệm điều này trong xã hội, nơi lòng tốt không chỉ là vấn đề về “phép xã giao” mà còn là liều thuốc giải độc thực sự cho sự tàn ác, điều không may có thể đầu độc trái tim và khiến các mối quan hệ trở nên độc hại. Chúng ta cần nó trong lĩnh vực truyền thông, để truyền thông không gây ra sự gay gắt và bực tức, tạo ra sự giận dữ và dẫn đến xung đột, mà giúp mọi người phản ánh và giải thích một cách hòa bình với tinh thần phê phán nhưng luôn tôn trọng thực tế mà họ đang sống.
Giao Tiếp Từ Trái Tim Đến Trái Tim: “Nói Tốt, Yêu Thương Là Đủ”
Một trong những ví dụ sống động và hấp dẫn nhất về việc “nói bằng trái tim” là của Thánh Phanxicô Salê, Tiến sĩ Hội thánh, người mà tôi đã viết trong Tông thư Totum Amoris Est, 400 năm sau khi ngài qua đời. Ngoài ngày kỷ niệm quan trọng này, tôi muốn đề cập đến một ngày kỷ niệm khác diễn ra vào năm 2023: kỷ niệm một trăm năm ngày Đức Piô XI tuyên bố ngài là đấng bảo trợ các nhà báo Công giáo với Thông điệp Rerum Omnium Perturbationem. Là một nhà trí thức lỗi lạc, một nhà văn viết nhiều và một nhà thần học sâu sắc, Thánh Phanxicô Salê là Giám mục của Geneva vào đầu thế kỷ XVII trong những năm khó khăn được đánh dấu bởi những cuộc tranh chấp gay gắt với những người theo thuyết Calvin. Thái độ hiền lành, nhân bản và sẵn sàng kiên nhẫn đối thoại với mọi người, đặc biệt với những người bất đồng với ngài, đã khiến ngài trở thành chứng nhân phi thường về tình yêu thương xót của Thiên Chúa. Người ta có thể nói về vị thánh: “Tiếng nói êm tai làm tăng thêm bằng hữu, và miệng lưỡi nhã nhặn làm tăng thêm sự nhã nhặn” (Hc 6:5). Rốt cuộc, một trong những câu nói nổi tiếng nhất của vị thánh, “trái tim nói với trái tim”, đã truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ tín hữu, trong số đó có Thánh John Henry Newman, người đã chọn câu nói: “trái tim nói với trái tim” làm phương châm của mình. Một trong những niềm tin của vị thánh ấy là “nói tốt, yêu thương là đủ”. Nó cho thấy rằng đối với ngài, truyền thông không bao giờ được giảm xuống thành một thứ gì đó giả tạo, thành một chiến lược tiếp thị, như chúng ta có thể nói ngày nay, mà đúng hơn là sự phản ánh của tâm hồn, bề mặt hữu hình của hạt nhân tình yêu mà mắt thường không thể nhìn thấy. Đối với Thánh Phanxicô Salê, chính xác là “trong trái tim và qua trái tim, diễn ra một tiến trình tinh tế, mãnh liệt và thống nhất, trong đó chúng ta nhận biết Thiên Chúa”.[2] Bằng cách “yêu tốt”, Thánh Phanxicô Salê đã thành công trong việc giao tiếp với Martin, người câm điếc, trở thành bạn của ngài. Đây là lý do tại sao vị thánh còn được gọi là người bảo vệ những người khiếm khuyết trong giao tiếp.
Chính từ “tiêu chuẩn yêu thương” này, qua các bài viết và chứng tá đời sống của mình, vị thánh Giám mục thành Geneva đã nhắc nhở chúng ta rằng “chúng ta là những gì chúng ta truyền đạt”. Điều này đi ngược lại xu hướng ngày nay, vào thời điểm mà — như chúng ta trải nghiệm đặc biệt là trên mạng xã hội — thông tin liên lạc thường bị lợi dụng để thế giới có thể nhìn chúng ta theo cách chúng ta muốn chứ không phải như chúng ta vốn có. Thánh Phanxicô Salê đã phổ biến nhiều bản sao các bài viết của mình trong cộng đồng Geneva. Trực giác “báo chí” này đã mang lại cho ngài danh tiếng nhanh chóng vượt ra ngoài giới hạn của giáo phận và vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Thánh Giáo Hoàng Phaolô VI đã nhận xét rằng các bài viết của ngài mang đến một cách đọc “rất thú vị, mang tính hướng dẫn và cảm động”.[3] Ngày nay, nếu chúng ta nhìn vào lĩnh vực truyền thông, chẳng phải đây chính xác là những đặc điểm mà một bài báo, một báo cáo, một chương trình truyền hình hoặc đài phát thanh hoặc một bài đăng trên mạng xã hội phải có sao? Xin cho những người làm việc trong lĩnh vực truyền thông cảm thấy được truyền cảm hứng từ vị thánh dịu dàng này, tìm kiếm và nói lên sự thật với lòng can đảm và tự do, đồng thời từ chối cám dỗ sử dụng những cách diễn đạt giật gân và gây chiến.
Nói Bằng Trái Tim Trong Tiến Trình Hiệp Hành
Như tôi đã nhấn mạnh, “Trong Giáo Hội cũng vậy, rất cần phải lắng nghe và lắng nghe nhau. Đó là món quà quý giá nhất và trao ban sự sống mà chúng ta có thể trao cho nhau”.[4] Lắng nghe không thành kiến, chăm chú và cởi mở, làm phát sinh cách nói theo phong cách của Thiên Chúa, được nuôi dưỡng bằng sự gần gũi, cảm thông và dịu dàng. Trong Giáo Hội, chúng ta có một nhu cầu cấp bách về sự truyền thông để xoa dịu những trái tim, xoa dịu những vết thương và soi sáng hành trình của anh chị em chúng ta. Tôi mơ ước về một nền Truyền Thông Giáo Hội biết để cho Chúa Thánh Thần hướng dẫn, dịu dàng và đồng thời có tính tiên tri, biết tìm ra những cách thức và phương tiện mới cho việc loan báo tuyệt vời mà nó được mời gọi để thực hiện trong thiên niên kỷ thứ ba. Một sự truyền thông đặt mối quan hệ với Thiên Chúa và tha nhân, đặc biệt là những người túng thiếu nhất, vào trung tâm và biết cách thắp lên ngọn lửa đức tin hơn là giữ gìn đống tro tàn của một căn tính tự quy chiếu. Một hình thức giao tiếp dựa trên sự khiêm tốn trong việc lắng nghe và sự chậm chạp trong lời nói, vốn không bao giờ tách rời sự thật khỏi lòng bác ái.
Giải Trừ Vũ Khí Cho Các Linh Hồn Bằng Cách Thúc Đẩy Một Ngôn Ngữ Hòa Bình
Sách Châm ngôn nói: “Lưỡi mềm sẽ làm gãy xương” (x. Cn 25:15). Ngày nay hơn bao giờ hết, nói bằng trái tim là điều cần thiết để nuôi dưỡng một nền văn hóa hòa bình ở những nơi có chiến tranh; để mở ra những con đường cho phép đối thoại và hòa giải ở những nơi mà hận thù và sự phẩn nộ thù địch hoành hành. Trong bối cảnh kịch tính của cuộc xung đột toàn cầu mà chúng ta đang trải qua, điều cấp bách là phải duy trì một hình thức truyền thông không mang tính thù địch. Cần khắc phục khuynh hướng “làm mất uy tín và xúc phạm đối thủ ngay từ đầu [bằng cách] mở ra một cuộc đối thoại tôn trọng”.[5] Chúng ta cần những nhà truyền thông cởi mở đối thoại, tham gia vào việc thúc đẩy giải trừ quân bị toàn diện và cam kết loại bỏ chứng loạn thần hiếu chiến đang ngự trị trong trái tim chúng ta, như Thánh Giáo Hoàng Gioan XXIII đã thúc giục một cách tiên tri trong Thông điệp Pacem In Terris: “Hòa bình đích thực chỉ có thể được xây dựng trong sự tin tưởng lẫn nhau ” (Số 113). Một niềm tin không cần những người giao tiếp được che chở hoặc khép kín mà là những người táo bạo và sáng tạo, những người sẵn sàng chấp nhận rủi ro để tìm ra điểm chung để gặp gỡ. Như trường hợp của sáu mươi năm trước, chúng ta hiện cũng đang sống trong một giờ phút đen tối, trong đó nhân loại lo sợ chiến tranh leo thang cần phải chấm dứt càng sớm càng tốt, kể cả ở cấp độ thông tin liên lạc. Thật đáng sợ khi nghe những lời kêu gọi hủy diệt con người và lãnh thổ được nói ra một cách dễ dàng như thế nào. Thật không may, những lời nói thường biến thành những hành động hiếu chiến của bạo lực ghê tởm. Đây là lý do tại sao phải bác bỏ mọi luận điệu hiếu chiến, cũng như mọi hình thức tuyên truyền bóp méo sự thật, làm biến dạng sự thật vì mục đích ý thức hệ. Thay vào đó, điều phải được thúc đẩy là một hình thức truyền thông giúp tạo ra những điều kiện để giải quyết những tranh cãi giữa các dân tộc.
Là người Kitô hữu, chúng ta biết rằng vận mệnh của hòa bình được quyết định bởi sự hoán cải của con tim, vì vi rút chiến tranh phát xuất từ trong tâm hồn con người.[6] Từ trái tim sẽ đưa ra những lời đúng đắn để xua tan bóng tối của một thế giới khép kín và chia rẽ, đồng thời xây dựng một nền văn minh tốt đẹp hơn nền văn minh mà chúng ta đã nhận được. Mỗi người chúng ta được yêu cầu tham gia vào nỗ lực này, nhưng đó là nỗ lực đặc biệt kêu gọi tinh thần trách nhiệm của những người làm việc trong lĩnh vực truyền thông để họ có thể thực hiện sứ mệnh nghề nghiệp của mình.
Xin Chúa Giêsu, Lời tinh tuyền tuôn trào từ trái tim Chúa Cha, giúp chúng ta thực hiện việc truyền thông một cách rõ ràng, cởi mở và chân tình.
Xin Chúa Giêsu, Ngôi Lời nhập thể, giúp chúng ta lắng nghe nhịp đập của con tim, tái khám phá ra mình là anh chị em, và hóa giải sự thù địch gây chia rẽ.
Xin Chúa Giêsu, Ngôi Lời của sự thật và tình yêu, giúp chúng ta nói lên sự thật trong bác ái, để chúng ta cảm thấy như những người bảo vệ lẫn nhau.
Chuyển ngữ: Lê Hồ Quốc Dũng, SDB