Theo truyền thống Ki-tô giáo, ngôi làng Ả rập mang tên Kafr Cana nằm trong vùng Ga-li-lê hạ chính là ngôi làng Cana miền Ga-li-lê mà Kinh Thánh nói tới. Tại đây, Đức Giê-su đã làm phép lạ đầu tiên khi Ngài khởi sự sứ vụ công khai: biến nước thành rượu trong một tiệc cưới của đôi bạn trẻ nghèo.
1. Kinh Thánh: Ga 2,1-11
Trong Kinh Thánh Tân Ước, chỉ duy Tin Mừng Gioan thuật lại biến cố Đức Giê-su đã làm phép lạ đầu tiên tại Cana khi Ngài khởi sự sứ vụ công khai.
Ngày thứ ba, có tiệc cưới tại Ca-na miền Ga-li-lê. Trong tiệc cưới có thân mẫu Đức Giê-su. 2Đức Giê-su và các môn đệ cũng được mời tham dự. Khi thấy thiếu rượu, thân mẫu Đức Giê-su nói với Người : “Họ hết rượu rồi.” Đức Giê-su đáp : “Thưa bà, chuyện đó can gì đến bà và tôi ? Giờ của tôi chưa đến.” 5 Thân mẫu Người nói với gia nhân: “Người bảo gì, các anh cứ việc làm theo.”
Ở đó có đặt sáu chum đá dùng vào việc thanh tẩy theo thói tục người Do-thái, mỗi chum chứa được khoảng tám mươi hoặc một trăm hai mươi lít nước. Đức Giê-su bảo họ : “Các anh đổ đầy nước vào chum đi !” Và họ đổ đầy tới miệng. Rồi Người nói với họ : “Bây giờ các anh múc và đem cho ông quản tiệc.” Họ liền đem cho ông. Khi người quản tiệc nếm thử nước đã hoá thành rượu (mà không biết rượu từ đâu ra, còn gia nhân đã múc nước thì biết), ông mới gọi tân lang lại và nói : “Ai ai cũng thết rượu ngon trước, và khi khách đã ngà ngà mới đãi rượu xoàng hơn. Còn anh, anh lại giữ rượu ngon mãi cho đến bây giờ.” Đức Giê-su đã làm dấu lạ đầu tiên này tại Ca-na miền Ga-li-lê và bày tỏ vinh quang của Người. Các môn đệ đã tin vào Người. (Ga 2,1-11)
Giải thích
Cho dù Tin mừng Nhất Lãm không nói gì tới biến cố phép lạ tại Cana, nhưng truyền thống Giáo hội và Tin mừng Gioan 2,11 vẫn cho rằng đây là phép lạ đầu tiên của Đức Giê-su. Với Thánh sử Gioan, trình thuật này còn mang tầm quan trọng khác nữa: đây là phép lạ đầu tiên trong số 7 dấu lạ bộc lộ thần tính của Đức Giê-su mà Tin mừng Gioan nói tới.
Giữa các nhà thần học vẫn còn có sự tranh luận xem trình thuật này muốn nói tới một phép lạ biến đổi thực sự nước thành rượu, hay chỉ là một lối nói ám dụ mang tính thiêng liêng mà thôi. Với lối giải thích đó chỉ là lối nói ám dụ mang tính thiêng liêng: tin mừng và niềm hy vọng hàm chứa trong câu chuyện được đặt vào lời nói của ông quản tiệc: “Ai ai cũng thết rượu ngon trước, và khi khách đã ngà ngà mới đãi rượu xoàng hơn. Còn anh, anh lại giữ rượu ngon mãi cho đến bây giờ.” (Ga 2,10). Có thể cắt nghĩa đơn giản câu này như sau: dầu trước lúc bình minh, mọi sự đều chìm trong bóng tối, nhưng những điều tốt lành rồi sẽ lộ hiện. Tuy nhiên, lối giải thích thông thường hơn: câu này muốn nói tới chính con người Đức Giê-su, Đấng mà thánh sử Gioan gọi là thứ rượu ngon.
Với việc phát triển của thần học mục vụ Ki-tô giáo, Đức cha Fulton J. Sheen cho rằng có lẽ một gia đình họ hàng của Đức Maria tổ chức đám cưới cho con của họ, vì thế cả Đức Maria, Đức Giê-su và các môn đệ cũng được mời tới dự tiệc cưới. Trong bữa tiệc, nhận thấy tình trạng thiếu rượu, Đức Maria đã xin Đức Giê-su sử dụng quyền năng của mình để cứu vãn tình trạng khốn đốn của họ như dấu chứng nhận của Ngài đối với việc hôn nhân và những lễ hội của con người, đối nghịch với quan điểm nghiêm nhặt hơn của Thánh Phao-lô trong thư gởi tín hữu Cô-rin-tô bàn về vấn đề Hôn nhân & độc thân (1Cr 7).
2. Vấn đề Địa Điểm và Khảo cổ
Địa điểm chính xác của làng Cana ngày xưa vẫn còn là chuyện tranh luận hiện nay giữa các học giả. Các học giả ngày nay cho rằng vì Tin mừng Gioan được viết cho những ki-tô hữu gốc Do thái vào thời đó, nên thánh sử dường như muốn đề cập đến một nơi có thực. Những ngôi làng ở miền Ga-li-lê đều có thể là ngôi làng lịch sử Cana, đó là: làng Kafr Kanna, Kenet-el-Jalil (cũng còn gọi là Khirbet Kana) và Ain Qana và Qana ở Li-băng.
Theo cuốn Bách Khoa Công Giáo năm 1914, truyền thống từ thế kỷ thứ 8 cho rằng ngôi làng Ả rập Kafr Kanna hiện nay là chính ngôi làng Cana mà Đức Giê-su đã thực hiện phép lạ hóa nước thành rượu. Ngôi làng này cách làng Na-da-rét khoảng 7 cây số về phía đông bắc. Một số học giả khác cho rằng làng Cana có thể là ngôi làng Kenet-el-Jalil (cũng còn gọi là Khirbet Kana) đã bị tàn phá, nằm khoảng hơn 9 cây số về phía bắc, hay Ain Kana nằm gần làng Na-da-rét hơn. Một số ki-tô hữu Li-băng lại cho rằng ngôi làng Qana nằm ở miền nam Li-băng mới thực sự là địa điểm của ngôi làng Cana mà Kinh thánh nói tới.
Nhiều học giả xưa và nay đã khai quật được những chum đá dùng tại Cana, nhưng không có dữ liệu đặc biệt nào để xác định cho những khám phá của họ cả.
3. Ngôi Làng Cana
Dẫu việc xác định địa điểm vẫn chưa có sự đồng ý giữa các học giả, nhưng từ thế kỷ 17, ngôi làng Kafr Cana chính thức được Vatican công nhận và Đức Thánh Cha khẳng định rằng Kafr Cana chính là ngôi làng Cana miền Ga-li-lê mà Kinh thánh nói tới. Từ đó, ngôi làng được ghi tên vào danh sách những địa điểm thánh của Ki-tô giáo. Một số nhà nghiên cứu còn cho rằng ngôi làng Kafr Cana có liên quan tới hạn từ Kana được nói tới trong những lá thư của cổ xưa của người Ai Cập (khoảng 4.000 năm trước đây).
Vào thời Roman-Byzantine (lối 1.000 tới 2.000 năm trước đây), một cộng đồng lớn người Do Thái đã sống tại đây. Thế nhưng dường như vào thời Mameluke (khoảng 800 năm trước đây), đa số cư dân của làng Kafr Cana (dầu là một cộng đồng người Do thái) lại là người Ki-tô hữu. Thế còn ngày nay, đa số cư dân của làng Kafr Cana là người Hồi giáo.
Ở giữa làng vẫn còn một số tàn tích của những ngôi nhà cổ và những hang chôn cất người chết. Dân chúng đã xây dựng nhiều ngôi nhà mới về phía đông nam và đông bắc của ngôi làng cổ. Điểm quan trọng nhất của làng là ngôi Thánh đường Công giáo. Vào năm 1879, Giáo Hội Công Giáo đã cho xây dựng một ngôi Thánh đường mang tên Nhà Thờ Tiệc Cưới Cana ngay tại địa điểm mà các tu sĩ dòng Phan-sinh cho rằng Đức Giê-su đã làm phép lạ hóa nước thành rượu tại đó. Bên dưới tầng hầm của ngôi thánh đường, người ta trưng bày một chum rượu bằng đá cổ xưa và cả những gì mà việc khai quật khảo cổ cho thấy về những cấu trúc xây dựng của những người cổ xưa.
Bên cạnh ngôi thánh đường này, Giáo Hội Chính Thống Hy Lạp cũng xây dựng một ngôi thánh đường dâng kính Thánh George vào năm 1886. Trong ngôi thánh đường này có 2 chum đá mà các tín hữu Chính thống Hy lạp cho rằng đó là những chum đá mà Đức Giê-su đã làm phép lạ hóa nước thành rượu.
Ngoài ra, còn có một ngôi thánh đường mang tên Thánh Bạc-tô-lô-mê-ô được xây dựng. Theo truyền thống, ngôi thánh đường này được xây dựng trên chính ngôi nhà của môn đệ Na-tha-na-en (thánh Bạc-tô-lô-mê-ô), một trong những môn đệ của Đức Giê-su.
Hằng năm, có khoảng 200.000 khách du lịch tới thăm làng Kafr Cana. Khởi hứng từ phép lạ hóa nước thành rượu của Đức Giê-su, người ta có thói quen tổ chức các đám cưới ở đây, hoặc lặp lại lời hứa trong nghi thức hôn phối để làm mới lại và kiện cường đời sống hôn nhân của các cặp vợ chồng. Các du khách cũng thích mua rượu tại đây như những món quà đặc biệt.
Trích CĐ Don Bosoco số 32